İçerik Ekle

Sîyabend û Xecê Destanı

Avcıların içinde en cesaretli en atılgan en yakışıklı olan Siyabend ile güzelliği dillere destan Xecê'nin hikayesi...

Sîyabend û Xecê Destanı


Süphan dağı'nın kuş uçmaz kervan geçmez yamaçlarında avcı bir genç gezinirdi. Adı Siyabend’di. Aslen Silivi köyündendi. Bu yüzden her kes ona Silivi’li Siyabend derdi. Avcıların içinde en cesaretli en atılgan en yakışıklı olan Siyabend’in gönlü Xecê’de idi. Xecê de oldukça güzel bir kızdı. Güzelliği bölgede herkesin dilinde idi. Görenler ondan başka bir şey konuşmaz, tüm sohbetlerin tek konusu idi. Yakışıklı olması Siyabendin Xecê’yi istemesine yetmiyor, fukaralık boynunu büküyordu. Bu nedenle Xecê’yi isteyemiyor, aşkı ile için için yanıyordu. Çünkü Xecê’nin başlığı dönemin en yüksek bedeli idi ve bu da Siyabend’in gücünün çok ötesinde idi.

Her şeye rağmen Xecê de Siyabend’i seviyordu. Ne babasının serveti ne de siyabendle olduğu zaman, baba evinde bulamayacağı rahatlık, xecê’nin umurunda değildi. O’nun da gözü Siyabend’den başkasını görmüyor, Siyabend olsun da varsın yerde yatayım diyordu. Aslında Xece'nin babası da Siyabend’i beğeniyor fakat çevrenin dilinden kurtulmak için Xecê’yi şanına yakışır bir başlıkla vermeyi düşünüyordu.

Siyabend’in yiğitliğine, mertliğine ve saygısına doyum olmazdı. Ama ne yazıkki fakirdi. Ne Xecê’nin babasının isteyeceği başlığı verebilir ne de bu konuda adım atabilirdi. İkisi de dengbêj idiler. Gizli gizli buluşur yüreklerindeki yangını bir nebze olsun söndürürlerdi. Siyabend buluşmalarında, başını Xecê’nin dizine yatırır, karşılıklı stran söylerdi. bazen söz Xecê’nin başlığından açılınca da, Xecê ağlardı. Siyabend xecênin ellerine sarılır, gönlünü alırdı. Çünkü Xecê’nin her damla göz yaşı Siyabend için bir azap oluyordu. Xecê’nin ağlamasına tahammül edemiyordu. her seferinde Xecê’ye “Ne olursa olsun seni alacağım. İster iyilikle, ister kötülükle. Hatta ister sonunda ölüm bile olsa senden olmam” diyordu.

Bir gün aşiretin delikanlıları ve genç kızları bındaruka (Aşıkların buluştukları yer , Bazen bu yer pınar başı, bazen de bir samanlık olabilirdi. Kürt ananevisinde alanen gizli olmadan yapılırdı) giderler. Sonradan Siyabend ve Xecê de onlara katılır. Siyabend ile Xecê’yi görenler şaşkınlıklarını gizleyemezler. Çünkü ne bındaruk ve ne de Binlerce sevdaya şahit olan Süphan dağı o zamana kadar böylesine birbirine yakışan bir başka çifte daha şahit olmamışlardı. Bındaruktaki gençler şaşkınlıkarını gizleyemiyor, ağzı açık onlara bakmaktan kendilerini alamıyorlardı.

Xecê’nin güzelliğini duyan nice mirlerin, ağaların, beylerin oğulları onu istemeye gelir, fakat Xecê hiç birini kabul etmiyordu.

Aradan bir kaç yıl geçer. Xecê’nin başlığını ödeyemeyecek durumda olan Siyabend, babası Xecêyi bir bey oğluna verir endişesi ile kaçırmaya karar verir. Süphan dağının derin vadilerinin kendilerini koruyup kollayacağını bildiklerinden, O’na sığınırlar. Üç gün hiç bir sorun yaşamadan herkesten uzak kavuşmanın tadını çıkarırlar. Dördüncü gün öğle vakti çiceklerle bezenmiş yem yeşil bir bayıra otururlar. Siyabendin uykusu gelir. Göz kapakları ağırlaşır. Başını huzur bulduğu tek yer Xecê’nin dizine bırakır ve uyur. Siyabend şirin uykuda iken Xece onun saçlarını okşayarak ileriye yönelik umutlu hayaller kurar.

Tam o sırada bir sesle irkilir. Sesin geldiği yöne baktığında üç geyiğin bir dişi geyiği kovaladığını görür. Çiftleşme dönemi. Normaldir diye düşünürken, uzaktan çok güzel bir erkek geyiği farkeder. baştaki Çirkin geyik kocaman cüssesi ile o güzel erkek geyiği dişiye yaklaştırmıyor, sürekli uzaklaştırıyorlardı.

Bu durumu gören Xecê: çirkin zulmünün hayvanlarda da egemen olduğunu düşünür. Ağlar. Göz yaşları al yanaklarından çenesine süzülür. Siyabend’i uyandırmamak için sesini çıkarmaz. İçten ağlamaya devam eder. Yalnız bir damla siyabend’in alnına düşer. Siyabend sıçrayarak uykusundan uyanuır. Xecê’nin ağladığını görünce sorar.

“Xecê, neden ağlıyorsun. Yoksa benimle kaçtığına pişman mısın? Eğer öyle ise, Allah şahit ve eski yiğitlerin kavli olsun ki, şu ana kadar sana elimi sürmedim. Kardeş ve bacı gibi birlikte kaldık. Pişmanlık duyuyorsan seni hemen baba evine geri götüreyim. ”

Xecê :
“Nasıl böyle bir söz söylersin siyabend. Ben azrailin sineme çöktüğü güne kadar seninleyim. Ne pişmanlığı? Bunu da nereden çıkardın?

Siyabend :
- Öyleyse neden ağlıyorsun?

Xecê :
-Biraz önce çirkin bir geyik çok güzel bir geyiği önüne katmış götürüyordu. O kadar güzel geyikler vardiki ardında ama o çirkin geyik hiç birini o güzel geyiğe yaklaştırmıyordu. Diğer güzel geyikler korkularından yanaşamıyorlardı bile. Hele içinde bir vardı ki tıpkı sana benzettim. Bu yüzden tutamayıp kendimi ağladım.

Siyabend :
- Söyle bakayım hangi tarafa gittiler ?

Xecê parmağı ile işaret eder :
- İşte şu tarafa gittiler

Siyabend hemen doğrulur. kılıcını kalkanını kuşanır. Ok ve yayını alır ve Xecê’ye dönüp:

Süphan dağı’nda benden daha yiğit kimse olamaz. Ben bölgenin en usta avcısıyım, geyikler gelip yanımdan geçer de nasıl haberim olmaz?

Siyabend bunu söyler ve geyiklerin gittiği yöne koşarak uzaklaşır çok gitmeden geyiklere yetişir. Yayını hazırlar, okunu sürüp fırlatacakken Geyik anlamış gibi Siyabende yanaşır. Boynuzunu Siyabend’in böğrüne saplayarak onu uçurumdan aşağıya fırlatır.

Uzun süre Siyabend dönmeyince Xecê meraklanır. O’nu aramaya başlar. Geyiklerin yanında göremez. Sağa bakar yok. Sola bakar yok. Endişelenir. Siyabend’in başına bir hal geldiğini anlar. derenin dibine doğru aramalarını sürdürürken derinlerden bir inilti duyar. İniltiye doğru koştuğunda da, acı manzara ie karşılaşır. Siyabend’in düştüğü yerde kocaman bir dal parçası sırtından girip göğsünden çıkmıştır.

 

Xecê bu acı manzara karşısında söyler:
Serê çiyayê Sîpanê Xelatê bi mij e
Binê çiyayê Sîpanê Xelatê bi mij e
Kê dîtiye, kê bînaye
Ku nêçir, nêçirvan bikuje
Gakûviyo, te strudirêjo weke bejna
Çawan te ji hev kir destê jin û mêro
Strudirêjo weke dara sûkê
Çawan te xirab kir bextê xort û bukê

( Süphan dağının başı sislidir
Süphan dağının altı sislidir
Kim görmüş, Kim işitmiş
Av avcıyı öldürsün
Geyiğin boynuzu uzun tıpkı boyum gibi
Nasıl ayırdın iki sevgilinin ellerini
Sukê ağacı gibi uzun boynuzlu
Nasıl yıktın gelinle damadın bahtını )

Siyabend Xecê’ye cevap verir:
Xecê, Xeca min a delal
Çawan nebû mirazê min û te
Me ê ji xwe ra li serê Sîpanê Xelatê
Çêkira konekî rind û delal
Xecê meke, melûrîne
Hêstiran di ser sûretê sor de nebarine

( Xecê, benim güzel Xecê'm
Nasıl da olmadı ikimizin muradı
Biz de Süphan dağına
Kursaydık güzel bir çadır
Xecê yapma, ağıt yakma
Al yanaktan, yaş akıtma )

 

Siyabend fazla dayanamaz can verir. Rivayete göre Xecê de siyabendin içinden geçip göğsunden cıkan uzun ve sivri dal parçasının üstüne atlayarak canına kıyar. Siyabendle Xecê’yi ayıran sivri dal ikisini tekrar bir araya getirir fakat cansız bir şekilde.

Derlerki her yıl siyabend ile Xecê'nin mezarında kan renginde iki gül biter. Bu güller bir birine sarılmak üzere iken bir deve dikeni de aralarına girer bu iki gülün kavuşmasını engeller. deve dikeni geyiğin boynuzlarıdır.

 

Sîyabend û Xecê Kürtçe Videosu




 

Sîyabend û Xecê Hikayesinin Orijinali (Kürtçe)


Her bedena ki diqelibî parçeyek bu ji dilê wanê li paş mabûn. Agir kete dilê dayîk û bavan. Bu şîn, bu girî. . . . Te digot qey avên rubara bi zêbarên paşve diçe. . . Sîyabend li mêrxasê Silîva ku demekê li erdê dirêj man nêrî. Dilê wî êdî li ser mêrxasê li erdê dirêj bibûn di şewitî. . . Gîhaşte cem wan, bi çîpê her yekî girt û ew kişandi ser diraxê zibil, pişt re got: “ Her şev hun mêvanê apê min bûn, nuha jî hun mêvanê min e. “
Şeş roj derbasbu. Meytên mêrxasa li ser diraxê zibil hîn dirêj kirî disekinî. Ji gûnd ne kes dihate, nejî diçu. Sîyabend êdî îdare nekir û got:
Hê erd, hê ezman, hê xwedê
Ez bi qûrbana webim
Dê û bavê wan bihatina
Evana bibirina malê
Bi şûştana, kefenê wan li wan kira
û bin ax bikirana
Belkî başî û xerabîya min
Deqe deq here.
Sîyabend bi gotinan dengê xwe gîhande gûndîyan. Ji gûnd dayîkên bi êş û bavên kûçik vemirî hatin. her kesî meytê lawê xwe stend. Di nava zêbarên bukê cîwan, Keçên bi evîn û dayîkên bi keser birin malê wan. Mirîyên xweyî mêrxas şûştin û bi ax kirin. Li dawîyê hew êşa dila ma. . .
Dibêjin xebera bi êş zu tê bihîstin. Wilo jî bu. Zêbarên li pey mêrxasên Silîva bilind dibu dora çîyan di pêça û mîna bayên bi keder li ser deştan gobilîn gîhaşt dîyarni din. Dibêjin ku ji gûndekî din xortek bi keçek Silîvî re dergîstî bu. Wî jî bihîsti bu tiştên ki Sîyabend kiri bu. Vaya gerek bê ceza nemaya. Rojekê li mehîna xwe siwar bu, ji gûnd derket kete rê. Bu ba û çîya derbaskir hate Silîva li ber mala dergîstîya xwe sekinî. pirsî, tiştên bibu carek din jî gohdar kir. Pişt re got: “ Ji min re bêjin, mala Sîyabend li kû derêye. “ jêre gotin û mala Sîyabend pê nîşandan. . . Mêrxasê bi dergîstî berê xwe da mala gûrî. . .
Di destekî wîde rima çil kertik, di destê din jî de dezgînê hespê hebu û di pîyê wîde mertalek rengê wê sor. Şurê wîyî lîyaqî mêrxasîya wî, di kêleka mehînê berbi erdê re dişiqitî. . . Mêrxas, bi wan nêrînê çavê xweyî reş ku gelek dil hêsîr stendibu li dora xwe dinihêrî. Di dawîyêde ew dîti.
Sîyabend, li ser zinarekê runiştibu. Di nava kincê xweyî pertolî, di germahîya rojê serê xwe dixûrand. Ji bahoza nêzîk dibu û ji bobelata ewê bihate serî bê xeber. Mêrxasê bi dergîstî pahnî yek li mehîna xwe xist û berbi Sîyabend ve ajot. Dergîstîya xortê mêrxas li pey wî di nava xwêdanê de direvîya. Ji Sîyabend ditirsîya. Ji ber ku hezdikir jî dilê Wê dişewitî. Bang li dergîstîyê xwe kir û got:
Hê mêrxasê min
Ewê ku tû dibîni Sîyabende
Berdêlî hezar û heftsed mêrxasîyî
Eger tû bi wîre bikeve li hevxistinê
Zanibe ku
Carek din tû nikare dergîstîya xwe bibîne.
Mêrxasê ki dengê dergîstîya xwe bihîst gûh neda lavakirinê wê. Pahnîyek din jî li mehîna xwe xist. Hespa xwe hîn bi xişmek din berbi Sîyabend ve ajot. Nêzîkwî bu û hespa xwe li paş Sîyabend ve da sekinandin. Serê rima xweyî çil kertik sparte pişta Sîyabend. Sîyabend bi rakirina serê xwe û bi zîvirandina paş, çi bibîne! Sûwarekî mêrxas ku hatîye xezebê li paş wî sekinîye. Sîyabend ji cîhê xwe pengizî, bi destekî xwe dada simê hêştirê, bi destê dinê ve jî bi rima di destê siwarîde zeliqî û siwarî ber bi xwe ve kişand. Penahî xwedê bu û çikas hêza ji erd û ezmana stendibu hebu bi wê hêzê simê hêştirê bi tenîşta mêrxas ve danî. Bi wê derba ku li mêrxas ket, te digot qey zinar helîya û dar hişk bu.
Mêrxasê bi dergîstîJi ser mehînê qelibî erdê, bu weke masîyê ji avê derkeve perpitî û di cîhê xwede hedimî. Sîyabend gûh neda mehîna nazdar ku çavê wê tije êş û li siwarê xwe dinihêrî. Bi dezgînê wê girt û ji bedena mêrxasê mîna gûlîyên çavdarê li erdê dirêj bibu ew dur xist. Pişt re mêrxas tazî kir, kincê wîyî xweşik wî li xwe kir. Şur mertalê û rima mêrxas rahiştê xist destê xwe û ji mehînê re bu siwarî. Dure mehîn ajot. Dû, sê cara li dora mêrxasê li erdê dirêj bibu zîvirî. Mehîn hat li nêzîkî mêrxasê dergîstî ku li erdê dirêj bibu sekinî. Bi serê rimê ew tamda û got: “ Bêje, ew kincana li wê bejn û balê bimbarekbe. Bêje. “ Mêrxasê dergîstî bersivda: “ Ew kincana, ew şur, ew rim û ew mehîn ancax lîyaqî wê bejn û balê be. “ û dure pêvekir: “ Gotinê dergîstîya min ji minre got pêk hatin. Ax Sîyabend parsuyêmin ji dderba teyî simê hêştirê te zanîba çiqas dêşe. . . ” Sîyabend li mêrxasê dergîstî nêrî:
Bira tû dergîstîye
Hadê rabe ser nigê xwe
Kincê xwe li xweke, rima xwe rehlê
Şurê xwe girêde
Li mehîna xwe siwarê vegere mala xwe
Dergîstîya te bila li te bimbarekbe
Belkî başî û xerabîya min
Deqe deq here
Mêrxasê dergîstî di nava êşa ji cîhê xwe rabu, kincê xwe li xwe kir, şurê xwe, mertalê xwe û rimê xwe rahiştê li mehîna xwe siwarbu û got: “ Ez ketime bextê te Sîyabend. Xenzurê min got tû Sîyabend bi sax û selamet bîne vê dera, ezê jî dergîstîya te jji tera yar kim û ez tû tiştekî jî ji te naxwazim. Ezê wê bê qelen bidim te. “ Pişt re bi bergerandin nêrî û pêvekir. “ Sîyabend ez bi qûrbana te bim bi minre were malê, ez jî bigêm miradê xwe. “
“ Sîyabend qet nefikirî û çavê wî bi sî jî nebu, ji mêrxasê dergîstîre got: “ Hadê bira, wê çaxê ezê bi dezgînê mehîna te bigirim û te bibim mala dergîstîyate. Belkî başî û xerabîya min deqe deq here. “ Sîyabend dezgînê mehînê stend destê xwe û mîna ki xûlamê mêrxasê dergîstîbe bi dîmenek xerîb berê xwe zîvirand mal û çun. . . Gûhên gûndîyên Silîva ku ji her tiqînîyê û ji her leqînîyê hestyar bu, ji malên xwe rijîyan derve. Derketin ser bana. Ji nava wan gelekan hişk bi çoyên xwe girtin bi hevra berbi Sîyabend û mêrxas ve meşîyan “ Em Sîyabend bikûjin, bibin baranek û xwînê rijîyayî jî bişon. Em paqij bikin reşîya li enî ya xwe. Em rakin heyfa xwe ji ruyê erdê. “ Gotin û dora Sîyabend pêçan. . .
Apê Sîyabend Miho li der dora xwe nêrî, li tiştekî wek dara digerîya. Pişt re dada mîrkûtê cûrn û ew jî hat û got: “ Ezê Sîyabend bikûjim, heyfa gel ezê bistînim. . . ” Amojina Sîyabend di pey mêrê xwede bi qîrîn dihate. . . Kêlî yek bu, dezgînê mehînê ji destê Sîyabend filitî. Mêrxasê dergîstî berê mehînê zîvirand rastî mala dergîstîya xwe û hespa xwe ajot. Ji wê derê revîya. . . Apê Sîyabend ew zeft kir û bi mîrkûtê cûrn şîmaqek bi hêz bi pişta wîve danî. Amojina Sîyabend êddî îdare nekir, hat kete nava Sîyabend û apê wî. Xwe ji Sîyabend re kire çeper. Jin û mêrên gûnd ku dest bi ço mîna ku çavên wan firyabe derve temaşe dikirin. Amojina Sîyabend ji mêrê xweyî bi hêrs re got: “ Tû zilamê mine, lê belê gohdar bike. Ji tera dibêjim. Bi evîna xwedayê şev û rojan, eger niha destê te bi Sîyabend bive li mal êdî ez tû jintî yê ji tera nakim. ” Piştî gotinê amojina Sîyabend apê wî hinekî paşve çu. Bi şaşwazî li jina xwe, dure jî li mirovê qefilî sekinîbu nêrî. Amojina Sîyabend berdewamkir: “ Hemu mirovên li vir lava dikin, ji xwedêre, xwedêyo dibên tû lawekî anjî birazîyakî wilo mêrxas bide mejî. Xwedê birazîyakî wekî Sîyabend ku li himber xelkê em pê serbilindin û derdikevin nava civata nesîbî te kirîyê tûjî dibêje ezê bikûjim. Binêre tû bi mîrkûtê cûrn jî lê dide ew dîsa jî ji tera deng nake. . . ” Sîyabend, ji nava mirovên li dora apê wî sekinî bûn mîna bifire filitî û berbi mala xwe ve revîya. Hate mala xweyî li ser diraxê zibil û wê şevê di nava ramanan de rakete. . .
-13-
Sibeh bu. Ji hilatina rojêre pir nemabu. Sîyabend berîya ku roj derkeve şîyar bu ji mala xwe derket derve û berbi çîyanve nêrî. Pişt re vegerîya ser roja ku ronahîya wê li wî dixist nêrî. Destê xwe rakir jor ji rojê û ji çîyan. . . Dure runişt û xweda ber ronahîya rojê:
Hêy felek
Te ez bê dayîk û bê bav xistim
Yek car tû bidîya
Minê konê te belavbikira.
Ezê deşt, rubar û çîyan derbasbikim
Bivînim konê teyî li bilindahîyê
Bi derketina rojê re wekî Sîyabend, gûndî jî şîyar bibûn. Deh cotkaran kelumelên xweyî cot amade dikirin. Piştî amadeyî yê xwe qedandin, ji malên xwe derketin, ketin rê lewre ax û kar li bendawan bu. Cotkaran di nava xwede bi peyvandin hêdî hêdî dimeşîyan û gîhaştin ber mala Sîyabend. Ji nava wan yekî ji hevalê xwere got: “ Tirsa Sîyabend ji dilê min dernakeve. Wer xwîyaye ku heta em saxbin jî ji dilê me dernayê. “
Sîyabend dengê dihate bîhîst, rabu ser xwe û berê xwe da wan. Deh cotkar ji tirsa di cîhê xweda qefilî man. Sîyabend got:
Bila rehm bikeve dilê we
Hêy cotkarno
Binêrin tazî me ez
Li pêxwas û ser vekirîme
Yekî we gomleg bide min, yekî we derpî
Yekî we gore bide min, yekî we kûmik
Yekî we nuh bide, yekî we kevn
Ez xatir ji we bixwazim û herim
Carek din jî hun min li vir nabînin.
Cotkaran ji gotinên Sîyabend bawer nekirin, lê dîsa jî ji tirsa kincên xwe ji xwe kirin û dan Sîyabend. Sîyabend kinc li xwekir û xatir ji wan xwest. Berê xwe da welatê xerîbîyê, bêkesyê û nezanîyê. Belkî felegê bibîne û hesêb jê bipirse, ji ber ku ew bê dayîk û bê bav hiştibu.
-14-
Sîyabend piştî demekê gîhaşte derdora çîyayê Sîpan. Rêya wî kete gûndakî. malek hebu. Qesr bu, qonax bu ne dîyar bu. Di nava malê gûnd bi hişmeta xwe li çav diket. Ev qesra Hesen axa bu. Hesen axa li pêşîya deryê qesra xwe li ser kûrsîyakê runiştibu. Çil koleyê wî jî li dorê bu, bê deng li benda emrê bûn. Hesen axa Sîyabend dema di ber deryê wîde derbasbu dît. Li meşa wî nêrî û ma. Mirovekî wilo hêzdar û behredar li dinyê nahatibu dîtin. Hesen axa bang li koleyekî xwe kir û got: “ Heri ji vî mirovê derbas dibe bêji bila were, derdê wî çîye bila bibêje. ” Kole çu bang li Sîyabend kir. Sîyabend hat li pêşîya Hesen axa sekinî. Hesen axa jêre got: “ Xorto, te hişê min gelek sitendi. Karê xwe ji minre bêje, çîye karê te. ” Sîyabend got: “ Tû çi karî ji minre bêje ezê wî ji xwere kar bizanim, minê ew kara dîtibe. ”
Hesen axa pirsî:”Lawo tê hesinkarîyê bike?”
Sîyabend got:”Na”
Pirsî:”Lawo tê sefercîtîyê bike”
Got:”Na”
Pirsî:”Tê xeratîyê bike”
Got:”Na”
Pirsî:”Lawo tû dibêje kî çi karbe ji minre dibe”
Got:”Erê, tû çi karî bêje ji minre dibe”
Pirsî:”Tê gavantîyê bike”
Got:”Na”
Pirsî:”Şivantîya golika ji tera dibe”
Got:”Na”
Pirsî:”Tê şivantîya qaz’a bike”
Got:”Na”
Hesen axa got:”êêê Lawo tû dibêje ez kanim hemu karan bikim. Hela tû karê xwe bibêje bila bi gotina tebe”
Sîyabend bersivda:”Ez karê xwe ji tera bibêjim, bilas çil kolê te şad bibin. Tû min bibe berebrekî porê min rast bike. Bibe hemamekê min bişo. Min bibe terzîyakî kincên mîna ê xwe ji minre bide dirutandin. Dure odeyekê li qesra xwe ji min re raxe û nivînekî xweşik lê dayne. Bila doşeg, lihêf û balîfa min ji perê qazê spî be. Dema ku qehwecî yên te qehwe gerandin bila ya ewil bidine min û bila tû kes bi dilê min û te nizanibe; veşarîya me bila yek be. û gotina minî dawî yê ji tera. Eger barê min ji tera giran tê û bi wî awayî tû nikaribe ji bin rabe, min berde ez herim rêya xwe. . .
Hesen axa ewil kur kur fikirî. Pişt re ji Sîyabend re got:” Lawo kesî van xwestinîyê te ji tû kesîra peyda nekirine. Lê belê ezê van xwestinîyê te hemu yan bi cîh bînim. ”
Hesen axa karê Sîyabend hemu bi destê xwe çareser kir. Ew bir berber, porê wî rast kir. Bir hemamê ew şûşt. Kincên mîna ê xwe da ddirutandin û li wî kir. . . Sîyabend ketibu halekî din ku kesî ew naznedikir.
Hesen axa li mala xwe ode ya herî xweşik ji boyê Sîyabend da raxistin. Doşeg, lihêf û balîfa ji perê qazên spî da amadekirin. . .
Sîyabend dema ku hertişt qedîya, bu wekî ji nuve hatibe dinyê. Kete odê û îstirhet kir. Qehwecî yê Hesen axa sibehê gava ku qehwe digerand, qehwa ewil dibire ji Sîyabend ra. . .
-15-
Dibêjin ku ji rojan rojekê, Sîyabend li ber devê derîyê qesrê li ser sendelîyakê runiştibu, û li keça Hesen axa Gûlperî ku xwe kilomilo dikir û diçu ser kanîyê dinihêrî. Gûlperî bi xweşik bûna xwe mîna hebek berfê bu ku li serê çîya spîdikir.
Dilê Sîyabend bu hezar dil û eşqî wê bu. Dibêjin ku, Gûlperî gûmgûm ê xwe tije kiribu û rast dihate malê.
Sîyabend:”Hela ez bangli wê kim, eger hinek av bide min, tê wê wateyê ku ew jî eşqî mine. ” Di hişê xwe derbaskir û got:
Oy Gûlperî oyy
Dilê min di ba de
Ez li binê tavê tî bum
Bila dilê te hinek dilşewatî bikevê
Tasek ava kanîyê bide min.
Gûlperî bi hêrs bersivda:”Of Sîyabend of. Mêşên li dora serê te digerin rê nadin ku ez biçim malê. ”
Sîyabend, hêdîka û bi hêrs ji cîhê xwe rabu. Bi destê xweyî çepê bi pêsîra gûlperî girt, bi destê rastê jî rahişte simê hêştira xwe. û bi hêza erd û ezmana yek li tenîşta Gûlperî ve danî. Gûlperî bê derman ket û li erdê diperpitî. Qîrîna wê gîhaşt dayîk û bavê wê. Bavê wê ji qesrrê derkete derve. Bi hêza xweda dabuyê şîmaqek bi Sîyabend ve dada. Sîyabend:” Bu yek bila nebe dûdû. Ez vê şîmaqê didim xatirê vê malê. ” Got û vegerîya oda xwe.
Di vê navberêde Hesen axa bang li qehwecîyê xwe kir û emir dayê:” Qehwecî lawo, êdî bese. Gava ku te qehwe li temama odeyan belavkir şunde bibe ji Sîyabend ra. ”
Deng gîhaşt Sîyabend jî. Tiştên ku Hesen axa got wîjî bihîst. Simîtir ji ber ku qehwe ewil nihate ji wî re, Sîyabend got:” Hêy lawikê qehwecî, qet bi bîrate nayê, di wê roja bi tav min û Hesen axa di nava mirovande bazarî kir. ”
Sîyabend çilo ku simê hêştirê girt bi hêz yek di nava enîya lawikê qehwecî ve danî. Xwîn û qehwe kete neve hev û bi ser Hesen axa de rijîya. Hesen axa bê çare ji qehwecîre got:” Lawo ji vê rojê pêde dîsa qehwa ewil bibe ji Sîyabend re. . .
-16-
Ji rojan rojek bu. Bi hilatina rojê re deng ji çîyan dihate. Qîrîn, hawar û nalînên bi êş.
Sîyabend bang li qehwecî kir û pirsî:” Ev qîrîn, ev hawar û ev nalîn çîye. ” Qehwecî got:” Ew birebira ya bazirganaye, ew qîrîn û nalîn jî ya gelli. Wana bazirganê devletêne, tûcarên şêlînkerin. ”
Sîyabend ji qehwecîre got: “ Hadê rabe, hespa Hesen axa Deybilqiran ji tewlê derxe û ji boyê min amade bike. ”
Qehwecî bazda çu deybilkqiran ji tewlê derxist û amade kir. Sîyabend jî mîna pêlewanekî xwe girêda, rahişt simê xwe û xencera xwe, li hespê siwar bu û ji qehwecîre got:” Hadê qehwecî derbasî pêş be. ” Qehwecî kete pêş û meşîyan. Sîyabend mîna dîna hespa xwe dajot, li pêy qehwecîyê bazdida. Gellekî rê çun. Gîhaştibûn cîhê ku dixwestin bigihêjinê. Sîyabend ji hespa xwe daket û bi wî halê xweyê betilî ji qehwecîre rê pirsî û dure jêre got:” Niha ezê te bi vê darê ve girêdim. Eger ez bimirim, tê jî li vêdera bimiri; lê belê ez vegerim emê bi hevra bizîvirin malê. ” Sîyabend dîsa li hespa xwe siwar bu, gîhaşt derbasokek di nava çîyan. Li ser rê sekinî ma. Ji jêrda kerwanek dihate. Sîyabend pêşîya karwan girt û rê birî, nehişte derbas bibe. Dibêjin ku serbazirganê devletê li ser hespek enî û sêh nigê wê spî siwar bibu.
Serbazirgan hat li ber Sîyabend sekinî. Dît ku ê li devê rê sekinîye mêrxasekî hatîye xezebêyi. Hêy siwaro got:” Eger tû ji boyê bexşîşa rê hatibe em qantira pêşî, ortê û ya dawî yê bidin te. Barê wana wergî û xeraca ji hezaran gûnda hatîye hevdan e. ”
Sîyabend ji serbazirganre got:” Were em şêlîna te li hev par bikin û min birayê mezin bizanibe, donzdeh barê qantirê din jî bide ser para min. An na embi tera derkevin ser girekî û mîna dû gûrê har ji hevra bizurin. ”
Li hev nekirin. Sebazirgan bi hêz û mêrxasîya xweyî hebu hat û li ser hespan ketin nava hev. Sîyabend mîna qertelê reş noqbu û bi hêza erd û ezmana simek bi tenîşta serbazirgan ve danî. Sebazirgan ji ser pişta hespê kete xwarê. Sîyabend jî ji hespa xwe daket û bi zerpek kêrê serê sebazirgan ji laşê wî veqetand. . . Bang li hemu karwancîya kir û got: “ Karwancîno bila herkes ji qantirê bi bar dû heba ji xwera bistîne. ” Karwancîya piştî hilbijartina dû qantirê bi bar gotin:” Vaye katibê serbazirgan jî bi merayi û ew nîşanî Sîyabend dan. ” Katibê serbazirgan destê xwe vekir pêş û got:” Min nekûje. Ez soza xwedê didim te eger roj were tû bizewice mesrefê teyî dawetê ezê pêşwazî bikim. Dikana min jî li Elcewazê ye. . . ” Dure li ser kaxizekê nav û cîhê xwe nivîsand û da Sîyabend.
Sîyabend piştî ku herkê dû qantirê bi bar dikete para herkesî da wan, qantirê mayî da ber xwe û berî da mal. Dema ku gîhaşt cem qehwecî, rebenê xwedê hîna wilo bi darê ve girêdayî bu. Sîyabend ew ji darê vekir, qehwecî li hespa serbazirgan kir û ketin rê. Piştî demekê gîhaştin qonaxê û bi qantira ketin hewşa Hesen axa.
Hesen axa nêrî ku gelek tiştên ne baş dibin, tirsîya. Ji tirsa simêlê wî daliqî, serê simêlê wî yên tujik ket ser lêvê wî. . .
Sîyabend ji hespa xwe daket, berê xwe da odê û raket. . .
-17-
Hesen axa zilamin xweyî baqil li mala xwe civand û ji wan re got:” Ji niha û pêde dibeku em ji van deran bar bikin. Mîna ku tiştên Sîyabend kirine min qet li dinyê nedîtîye. Ewê qedera me çawa bibe ez jî nizanim. Sîyabend ewê hîn çi bîne serê me ez texmîn jî nakim. ” Şêwêrmendên Hesen axa gotin:” Dilê wî ketibu keça te Gûlperî. Keça xwe bişîni cem wî bila dilê Sîyabend bistîne. Belkî jî bibe zava yê te. Serêteyê rehet bibe û vê demê tê ji tirsa xwe xelas bibe. ” Tiştên hate gotin kete serê Hesen axa. Bang li keça xwe Gûlperî kiru jêre got:”Li min gohdar bike. ” Xwe bixwemlîne û bikeve oda Sîyabend. Xwe rê bidê. Hela bê ewê çer bibe.
Gûlperî deng nekir, tû tişt ji bavê xwera negot. Xwe girêda û xemiland, hêdî hêdî bi nazdarî mîna sîyekê berbi odeya Sîyabend ve meşîya û got:
Hêy Sîyabend
Dilê min di ba de
Kerem bike derîyê odeya xwe veke
Dilê te çilo min dixwaze
Yê min jî te wilo dixwaze
Were em bi hevra bikevin
Nava kêf û xweşîya dinyê
Sîyabend bersiv da:
Ne başî dîsa dikeve dilê min
Bila bavê te ji xwera neke derd
û xeyal neke
êdî ez û tû xwişk û birani
Dengê Sîyabend gîhaşt Hesen axa jî. Gûlperî paşde vegerîya cem bavê xwe û jêre got:” Ji derddê vî zalimî li çîyayê Sîpan êdî ji mera xelasî tûne. ”
-18-
Roja din Sîyabend çawa ku ji xew şîyarbu, bang li qehwecî kir û got:” Lawikê qehwecî zu were vir. Min îşev xewnek dît. Di xewnê de min qetranreş dît û me destê biratîyê dirêjî hev kir. Here ji Hesen axa re bibêje ez van tiştnan ji wî dixwazim; hespa serbazirgan ku malê mine, hespa wî ku bexşîşa mine û dû qat kinc ji min û qetranreş re bila amade bike. Bila heqîba me jî tije bike. Min gelek barê qantira ji wî re anî û bila heqê nan û ava xwe li min helal bike. ” Qehwecî di hilmekêde gîhaşt cem Hesen axa û xwestinîyê Sîyabend jêre rêz kir. Hesen axa ji kêfa dika bifirîya, di dilê xweda got:” Xwedêyo şikûr ji tera, bi ser rehetî em dikin ji wê belayê xelas bibin. Hesen axa hema zu zu li her hespekê heqîbek tije zêr barkir, ji boyê Sîyabend û qetranreş jî dû kincên hîn nihatibu li xwekirin danî ser heqîbê. . .
Sîyabend kincê xwe li xwekir, dure hate nava civatê û çu destêê Hesen axa maç kir, xatir ji ên li wêr jî xwest û ji odeyê derket; li deybilqiran siwarbu ji boyê qetranreş jî hespa enî û sêh nigê wê spî stend û derkete rê, berê xwe da oxir û ronahîyê, pişta xwe jî da bobelatîu tarîyê. . .
-19-
Dibêjin ku ji rojan rojekê, ruyê erdê nîv mîtro berf girtibu. Sîyabend hînjî di rêde bu.
Reşayîyek weke li ber çavê Sîyabend xwîyabibu, hat nêrî lê belê tû kes nedît. Yek carek din jî li ser pişta hespê zîvirî. Di ajotinekê de gava nigê hespê ê pêş bi erdê bu deh tivîlk ji erdê rabûn û firîya ezmana. Pişt re ji binê berfê zilamek derket. Zilam şilupil û şuttazî bu. Şujinek di piştê de noqandî wilo sekinî bu. Zilam got:
Hê siwaro hêy
Dilê min di ba de
Heft malê vî gûndî heye
Ji tirsa min mîhê xwe giş
Li malekê civandin
Ez nahêlim ku garanê xwe
Ji gomê daxin ser avê
Ji boyê xatirê vê tivîlkê û dafê
Lê belê te tivîlka min firand
Niha jî ez wê nabînim
Ez nizanim çu kûdera jî
Here tivîlkamin bibîne û bîne vir
Bila xwe li ser dafê dîne û bisekine
Eger tû wê dîsa nîne cîh ê wê
Ez qetranreş
Mîna dû kevirê aş ezê te bêhêrim
Ezê te têkim halekî ku
Ji boyê tû heft qata bikeve binê erdê
Sîyabend bersivda û got:
Hêy Sîyabendim ez
Sîyabendê dîn
Min hîn di vî emrê xweyî cîwande
Sed û pênce xortê Silîva
Li ser diraxa zibil min rast kir
Hesen axa jî tevî çil kolê wî
Di çîyayê sîpande min êsîr girt
û min ew ji mêrxastîyê xistin
Min serê serbazirganê dewletê jêkir
êdî ezraîl birayê bavête be jî
Ez te gohdar nakim û ezê serê te jêkim
Qetranreş gava navê wî bihîst hinekî sekinî û fikirî. Dure Sîyabend ddomand:” İşevmin di xewna xwede dît ez û tû bûne birakê hevî axretê. ” Destê xwe di stuyê hevdu birin û ruyê hev maç kirin. Sîyabend, hespa nig spî, turê zêr û kincê ji Hesen axa stendibu da birayê xwe, qetranreş. Qetranreş kincên xwe li xwe ki, li hespa xwe siwarbu û be hevra hespên xwe ajotin. Di rêda Sîyabend tiştên ku di serê wîde derbasbibu yek bi yek ji qetranreş re vegot. Ji ezmanê reş baran û zîpik dibarîya, ba û baran tevli hev dibûn û dibarîya. Di binê vê baranê de Sîyabend û qetranreş hatin liber devê şikeftekê sekinîn. Sîyabend got:” Birayê qetranreş, hespê me gûnehin heta ki ev ba û barana disekine were em ji hespê xwe peyabin û bikevin şikeftê. ” Sîyabend piştî gotina xwe ji hespa xwe peyabu, bi hefsarê wê girt ûkişandi şikeftê. Qetranreş bang li Sîyabend kir û got:” Birayê Sîyabend, tû derewa dike tû ne mêrxasi, lewre tû ji rehma xwedê direve. Ji ezmanê reş dû, sêh çipik baran barîya tû çu kete şikeftê, ma mêrxasî eve. Were em bi tera lihevxin ji me her dû ya kî zorê di kêde bibe bila serê wî jêkê. ”
Sîyabend bersiv da:” Birayê qetranreş, rehma xwedê pire, serî pêrderxistin zore. Li himber vê sar û sermayê emê çilo bisekinin. Were tûjî ji hespa xwe peyabi, em ji xwera agirekî dadin, piştî ki me bêhna xweveda emê dîsa bikevin rê. ” Qetranreş got:” Nabe, were em lihevxin û di biryara lihevxistinê de berxweda. ” Sîyabend nêrî ku tû xelasî û tû çare tûne, hêdîka rabu ser xwe ji şikeftê derkete derve û bi qetranreş va kete lihevxistinê.
Dibêjin ku dema wan destbi lihevxistinê kiri erd dihejîya û diqelişî.
Sîyabend ji xwedayê erd û ezmana hêz xweste û pihînek bi sînga qetranreş ve danî û ew xiste xwarê.
Qetranreş:
Sîyabend
Serê min jêke
Bi navê xwedê
Min tû biavîta erdê
Serê te minê ji laşête ve
Biqetanda.
Sîyabend:
Qetranreş
Biratî pir şêrîni
Te kir lê belê ez nakim
û serê te jênakim
Rab ser nigê xwe ku
Em bikevin şikeftê û runin
Qetranreş rabu, bi tevî Sîyabend ketin şikeftê. Agir dadan, şîv amade kirin û xwarin. Piştî zikê xwe têr kirin û xwe germ kirin rabûn li hespê xwe siwarbûn û berê xwe dan welatê xurbet û xerîbîyê.
-20-
Serê meha gûlanê bu. Biharê her der dorpêç kiribu bi xweşikî û zindîtîya xwe. Sîyabend û qetranreş gîhaştibûn ser mêrgekê. Li ser mêrgê gîha qandî bejnekê bilind bibu. Sîyabend di dilê xweda ji vî halî pir kêfxweş bu. Ji hespên xwe peyabûn û li ser mêrgê ji xwera cîh amade kirin.
Sîyabend got:” Birayê qetranreş, hespên me pir birçî bûn, em wan bera ser mêrgêdin, ezê jî hinekî rakevim. ” Qetranreş her dû hesp bir, bera nava mêrgê da. Nêrî ku, zilamek li ber devê derîyê qesrê de sekinîye. Zilam bang li qetranreş kir û got:” Hêy, dilê min di ba de, min ev mêrg ji boyê Sîyabend û qetranreş mezin nekirîye, rabin ser xwe û ji vir herin. ”
Qetranreş bersivda zilam û got:” Hêy mêrxaso tû kîye, tû ji kû zane navê me. Ez birayê Sîyabend, qetranreş’im; li me mêrxastîyê neke. ” Piştî vê rêst xwestinê, zilamê ku got navê wi Erebzincar e hesp xwe ji tewlê derxist, lê siwarbu û ajot ser mêrgê. Rima çil kertik di dest hate li ber qetranreş ve sekinî. Ew qetranreşê ku, hêza ezraîl li cem bi erebzincar ve kete lihevxistinê. Erebzincar rima xweyî çil kertik di pişta qetraneş de çikand. Qetranreş bi êş û nalîn teva wê birîna xwe revîya hat cem Sîyabend. Lê belê erebzincar xwe gîhand qetranreş û rima xwe ji piştawî kişand û derxist. Qetranreş di nava êşêde kire hawar. Sîyabend bi hawara qetranreş ji xewa xweyî giran rabu, ji cîhê xwe pengizî; bang li hespa xwe deybilqiran kir, lê siwarbu û noqî nava mêrgêbu. Bi erebzincar ve ketinnava hev.
Dibêjin ku, wilo lihevxistin kî di navberêde sêh roj û sêh şev derbasbu. Lê dîsa jî kesî zora kesî nebir. Erebzincar bang li Sîyabend kir û got:”Me rûhê van hespna derxist, were em ji hespê xwe dakevin û bi navê bilîzîn, kî zora kê bibe bila serê ê din jêke. ” Sîyabend û Erebzincar ji hespên xwe peyabûn û li ser mêrgê ketin nava hev. Sîyabend bi wê hêz a xwe Erebzincar avîte erdê; xencera xwe derxist ku ji boyê serê wî jêke û xwîna wî biherikîne ser mêrgê. Erebzincar xwe ji nava destê Sîyabend xilas kir û gûlîkê porê xwe ji ser sînga xwe derxiste derve. Sîyabend got:” Wey li min û navê min ku, îroj sêh roje ez bi tera ketime lihevxistinê. ” Erebzincar got:” Sîyabend binihêre, wê qesra tû dibîni jim serê qehremanê mîna teve çêbuye. Ez keça mîrê cina me. Min sond dabu ku kî zorê di mide bibe ezê bibim ya wî. Niha jî ez ya teme. ”
Sîyabend bersivda:” Tû li ser ruyê erdê dê û xwişka mine. Lê belê tû ji min re bu êsîr û kete destê min. Hadê rabe ser xwe em herin cem Qetranreş. ” Sîyabend hate cem birayê xweyî birîndar Qetranreş û birîna wî pêça. Her sêh ya tevda xwe dan hev, li hespê xwe siwarbûn û ketin rê, berê xwe bi welatê xerîbîyê vekirin. Her sêh jî li ser ruyê erdê mêrxas û hêzdar bûn. Di rê veqetandinekêde, keça mîrê cina Erebzincar, biryarda ku demekê ji mirova dur keve dilqê xwe gûherand, tevli cina bu û wenda bu.
-21-
Sîyabend û Qetranreş hatin li serê kanîyakê sekinîn. Konekî çardeh stun li wir dîtin. Sîyabend û Qetranreş ji hespên xwe peyabûn. Hespên xwe bera ser gîha û mêrganda. Sîyabend got:” Vaye konê felegê. Konê felega ku dîya min û bavê min ji min stend û ez bêkes û bê hezkirî hiştim. ” Qetranreş got:” Konê felegê tûneye. ” Bi hevra çun hinda wî konî. Di konda tû kes nedîtin, bangkirin. Di hûndirê kon ji paş perdakê keçekê bersivda wan:” Hun bi xêr hatin. Ji we kî bi çuçik be bila xizmetê ji yê dinra bike, ji dêvlan birayên min. Birayên min li neçirêne. ” Sîyabend gava ku dengê keçikê bihîst, ji Qetranreş re got ez dixwazim wê bibînim. Qetranreş:” Rê û çelengîya vî karî heye, hinekî sebir bike; namusa keçikê namusa mine jî. ” got û li ser israra Sîyabend domand. ” Were bi tera mîna ku em lihevdixin bikin, tû bi du minde ez jî birevim. Ezê berbi perdê ve herim û alîkarîyê ji keçikê bixwazim, ew jî ji boyê min ji destête xelaske wê ji paş perdê derkeve tê wê caxê bigê xwestinîya xwe û wê bibîni. ” Wilo kirin. Keçik ji boyê wan ji hev biqetîne ji paş perdê derket û Sîyabend ew dît. Keçik mîna heyva ji paş çîyayê qaf derdiket bu. Av vexwara dihate dîtin gava ji xilfika wê diherikî. Ew cax dilê Sîyabend bu hezar dil û kete nava dilê wê. Keçikê jî dilê xwe da vî mêrxasî û jê hezkir.
Sîyabend ji birayê xwe Qetranreş re got:” Eger ev keç bimîne a mine, bimire ji a erdê reşe. ”
Dure runiştin. Keçikê ji wanre şîv amadekir. Qetranreş pirsî:” Xwişkamin ev konê kêye. ” Keçikê bersivda:” Ev konê xecê ya bi nav û denge. ez bê bav û dayîkim. heft birayê min heye, garanê me li çola diçêrînin û neçirê dikin. Mêvan, mêvanê xwedêye. Heta birayê min ji çolê nên hun ji vir naçin tû derê. ”
Qetranreş dîsa pirsî:” Navê birayên te çine?. ” Xecê navê birayên xwe jêre rêz kir. ” Îtî, Witî, Qereqot, Malmîrat, Pêxwas, Pêebas û Canfida. ”
Bi sohbet û lihev pirsînan bu êvar. Heft birayê xecê garan dan berxwe û hatin malê. Bi hevra gotin:” Mêvanno hun bi xêr û xweşî hatin, ser seran û çavan hatin. Hun mêvanin, mêvan ê xwedêne. ” Bi hevra dem derbas kirin, qala dinyê kirin. Sîyabendd ji birayêN xecê re got:” Xwişka xwe xecê bidine min. Hezkirîya min ewe, dilê min êsîrê wêye. ” Birayên xecê ji Sîyabend re ewil qala sedema çima hatine serê vî çîyayê kirin:” Lawê mîrê şikakê dixwaze xwişkame xecê bistîne. Dilê me û dilê xwişkame jî di vê xwestinîyê de tûne. Lawê mîr bi zilamê xwe li pêy mene. Mejî rahişte xecê û derketin serê vî çîyayî. Eger tû bi xwe bawerbe û dilê xwişkame jî hebe emê jî bibên erê. ”
Sîyabend got:” Ji boyê xecê ez kanim li dinyê her tiştî bikim û ji tiştekî natirsim. ” Xecê jî got: “Erê. ” Sîyabend hûngûlîskek ji bêrîya xwe derxist, derbasî tilîya xecê kir û dergîstî bûn. . . Sîyabend dixwest dawetek lîyaqî mêrxasîya xwe û xweşik bûna xecê çêke. Nameya ku katibê serbazirgan dabuyê hat hiişê wî û ji birayê xwere got:” Birayê qetranreş, ezê derkevim rê û beri xwe bidim bajarê Elcewazê. Ji boyê buk û zava cihîz û ji boyê dawetê jî çi lazime ezê bînim. Katibê serbazirgan soz dabuyî min. ”
-22-
Sîyabend navtenga deybilqiran şidand û li hespa xwe siwarbu, hindik mabu serê wî bi serê hespê bibe. Sîyabend hespa xwe ajot û hinekî rê stend, lê belê bi kîja zextkirinêye naye zanîn Sîyabend bi carkê de birayê xwe qetraanreş fikirî û paşde vegerîya kon. ” Birayê qetranreş, li dinyê qet rumetî nemaye, ditirsim ku gava ez bikevim rêya Elcewazê tû Xecê birevîne. Bawerîya min bi te tûne, dilê te bê rehme. Were ez nigê te li zincîrê û destê tejî li kelemçêxim, nifta kelemçê û zincîrê bavîm berîka xwe û wilo herim. ” Sîyabend dest û nigê Qetranreş girêda xatir jê xwest û kete rê. Deybilqiran mîna bager digobilî û Sîyabend gîhandde bajarê Elcewazê. Sîyabend bi lêpirsîn dikana katib dît, nameya wî nivîsîbu ji berîya xwe derxist nîşanî wî da û gotinê wî anî bîrê. Katib li ser soza xwe sekinî û turê hûndir wan tije mal da Sîyabend. Sîyabend got ez hey hatime bajêr û çu xanekê jî, xwar, vexwar û ji xwe derbasbu. Xewa wî şev û rojekê domand. Bi şîrîna deybilqiran ku ezman qûl dikir ji xew şîyarbu. Şîrîna hespê a bi êş û jan guman xist dila. Li navserê çîyayê Sîpan qey tiştek hatibu serê hezkiryê wî. ? Li xecê jî fikirî û li hespa xwe siwarbu, mîna bager berbi konê li serê çîyayê Sîpan ve ajot. . .
Sîyabend ketîye rê hey tê, em vegerin Xecê. . .
-23-
Daweta Sîyabend û Xecê ketinu deva. Yên ku bi xweşikbûna Xecê zanîbu yek jê lawê mîr bu. Lawê mîrê şikakê jî xebera daweta Sîyabend û Xecê a ewê çê biba bihîstibu. Ji Sîyabend pir hêrs bu. Hezar siwarî rakir û kete rê, piştî demekê jî gîhaştin konê Xecê. Di serîde stuyê heft birayê wê jêkir û hemu kûştin. Qetranreş ê girêdayî jî bi giranî birîndar kirin. Lawê mîrê şikakê Xecê li paş hespa xwe siwar kir, garanê wan hemu dan ber xwe û bi hezar siwarê xwe vegerîya qesra xwe.
Qetranreş, bi dest û nigê xweyî girêdayî û birîna xweyî giran li ber xweda digerîya û digot:” Hêy xwedêyo heta ki Sîyabend nê tû rûhê min nestîne. ”
-24-
Sîyabend piştî demekê, hesp ajot û gîhaşt ser kanîyê. Nê rî ku serê birayên Xecê hatîye jêkirin, kon jî hatîye xerakirin. Xecê û garana pezê wê jî li ortê tûnebu. Sîyabend bibu mîna dîna, hate li ber serê qetranreş ê dinalîya sekinî û got:” Hêy birayêminî Qetranreş, ew roj qey ne roja xwedêbu ku min ji te bawer nekir û destê te li kelemçê, nigê tejî li zincîrê xist. ” Axxxx, li wê rojê lanet be ax.
Dilê wî şewitî. Poşman bu, ji ber ku bawerî bi birayi xwe ni anî bu. Qetranreş tiştê bibu ji sîyabend re got. ”Tu xecê xelasbike, rojekê lawekî we çê bibê navê min lê bikin”. Piştî gotina xwe ya dawiyê di nav destê sîyabend de jiyana xwe ji dest da. Sîyabend gor kola, heft birayê xecê û qetranreş bin ax kire.
Gava sîyabend ber bi deybilkiran ve diçu, li erdê hinek parçe yê qumaş dît. Vana parçeyên bi meqesêve hati bu ji kirin. Sîyabend vana naskir, ev şopand û kete rê.
Piştî demekê gîhaşte qonaxekê. Ev qonax a lawê mîrê şikakê bu. Di qonaxêde li ser agir di qazanêdde bilxur û goşt dahate sorkirin. Dîlan dahate kişandin. Sîyabend di nav kazani dikelîya û dîlana dahate kişandinde ma. Sîyabend xwe ne bi coşa di daweti de dihate xwîyakirin ve berda , nejî di kîna dilêxwede. Sîyabend jibo ku we çi bike li dora xwe nêrî û fikrek hat hişê wî. Xwe bi xwe got:
- Ezê hefsarê hespa xwe berdim, here li ber kîja konî bisekine ezê bivim mêvanê wî konî.
Hespa xwe berda , hesp di nava gellek kona gerîya û çu li ber konekî xizan xwîyayî sekînî û kire şîrîn. Sîyabend ji hespa xwe daket û serê xwe dirêjî hundurê kon kir û çav li jinikek pîr ket ku bi tenê runiştibu. Sîyabend:
-Pirê, mêvanê xwedêne ez hatime ber derîyete lazime tu min îşev bihewîni.
-Hêêê siwaro ez mêvanekî mînate çilo bihewînim, tu dibîni ez jinek xizan û belengazm. Mêzeke, mîrê jikakê vaye sî û neh roje daweti dike, lawê xwe dizewicîne. Here cem wan bila ew te bihewînin.
-Pîrê, ez rêwîyekî rebenim, çi ji min re lawê mîr. Ez îşev mevanê te me.
Çar zêr da pîrê û ew şahd kir.
-Tu mêvanêmine lawo, lê belê livîne minî liyakîte û nan û avamin tuneye. Ji ber tunebuya van tiştan xwe ji min nexeyidîne.
-pîr, tu min ji xwera law, ez jî te dayik zanibim.
pîrê ji sîyabend ra livîn danî û piştre ketin sohbetê. sîyabend:
-pîrê, ev çi dawete?şanedarîyawê pir lê kêfavê tuneye
-ax lawo ax!mala sîybendê silîvî bişewite. malavî bişewite da ku kes di mala bavêwî di nemîne. dêê ji wêderê hat, li çîyayê sîpan xecê ya resul bi destê lawê mîrê şikakê be berda. ev daweta ku tu dibînî daweta xecê û lawê mîre. xecê ev sî û neh roje teslîmî lawê mîr nebuyê. heta ku ewîna sîyabend di dilê wê debi jî teselîmî wî nabê. drêjbûna dawetê ji ber vê ye. ji xwê di dawîya vê dawetê de xêr tuneye. ew lawê mîr ku serê heft birayê xecê jêkir û birayê sîyabend qetran reş kuşt. ew lawê mîr ku konê xecê biserserê wêde hilweşa û garaana pezê wê da ber xwe anî heta vir.
Sîyabend ji berîya xwe heft zêrê din derxist da pîrê û got:
-Sîyabend ezim. Tû navê min qet ji tu kesîre nebêje. Niha jî here tasek şîr ji min ra bîne.
Pîrê bi lez û bez çu ba çêleka xwe ya kû ji şîr vebibu û liber gerya, miz da. Pişt re dest bi doşandina şîr kir. Pîrê bi qasî tasekê şîr dot û vegeriya ba Sîyabend. Sîyabend ji destê xwe gûstîla xecê derxist avîte hûndirê tasa ku tije şîr û got:
- Evêya bibe ji xecê re.
Lê belê xecê ya ku tû kes ne distende ba xwe, pîrê ya reben wê xwe çawa bighandayê. Sîyabend tîştên ku wê pîrê bike yek bi yek jêre vegot û pêvekir:
-Pîrê ji xecê re bibêje, Sîyabend di dilê xwe da bi agirekî yeman hatîye. Armanca wî te ji vir rajê û bibe. Bêje bila ji lawê mîr ra bibê erê û dawetê bisekinîne. Bila kinca li xweke û bi şev li benda min be. Ezê wê li ser hespê kim û ji nava hezar û pêncsed heb konê lawê mîr derxînim. Hey lawê mîr mêrxas û xwedî hûner be, wê bigihêjime.
Pîrê gotinên Sîyabend di hişê xwe da nivîsand û rahişte tase tijî şîr, berê xwe da konê ku Xecê lê dimîne.
- 25
Vaya daweta lawê mîr bu. Dawetek ku bi şev û roj berdewam dikir. . . Pîra ku ji alîyê Sîyabend ve hatibu şandin, li ber devê derî dest bi kilamekê kir
Li serê çîyayê Sîpan konek hebu
Keçekê li ser tarikê nexş çêdikir
Heft birayê wê li neçirê
Rojekê rêya mêrxasekî ket konê wê
û bi birayê xwera ket lihevxistinê
Keç derket ji paş perdê
Gava çavê wan hevdu ket
Agir kete dilê wan
Ax ew çîya, ew kon û ew agir.
Xecê gava ev kilama bihîst, bang li pîrê kir. Li dora Xecê xêlîvan hebu. Bi kilama dixwestin xemgînî ya wê belav bikin. Pîrê:
- Hêêê! xêlîvan no, bi rojan e hun li dora Xecê ni. We ne ronahîyek dan çavê wê, ne jî we agirê dilê wê vemirand. Ka carkê jî wê bidin nav destê pîrîya min û dilê minî bi xemgîn. Ji dora wê rabin û herin.
Xêlîvan ê li dora Xecê rabûn û çun. Di kon da Xecê û pîrê bi tenê ve mabûn. Xecê:
- Pîra delal xwe vala newestîne, tu ne kane serê min girêde, ne jî bixapîne; ev canê ku min ji Sîyabend re qûrban kirîye tû kes nikare bi min dayîn bide lawê mîr. Vekşe û here pîra delal. Pîrê:
- Xwe ji bêdengîya mirinê xilas bike, hezkir yê te li konê mine. Min agir ê di dilê wî da dişewite anî ji tera. Eger tû ji min bawer nake wî şîrî vexwe.
Pîrê tiştên ku buye û xwestinîyê Sîyabend yekbiyek ji xecê re ragihand. Xecê şîr vexwar. Gava ku gûstîl di binê tasê de dît ji pîrê û gotinê wê bawer kir.
- Pîrê tu bi xêr hate. bi lez here ji lawê mîr ra bibêje min xecê anî rê ew êdî ya teye. Pişt ra emê gotinên Sîyabend bikin.
Pîrê ji kêfa ku di nava her du dilê dişewitî da bibu pir, her tişt da ber çav û çu ba lawê mîr.
- Lawê mîr, dawetê bide sekinandin. Min xecê razî kir. Can û gîyana wê êdî yê teye. Ji min bawer bike, ev ne xewne rastî ye.
Lawê mîr ji kêfa hindek mabu bifirîya bi wê kêfê bang li kêfçîyê dawetê kir û got:
- Bira no, sî û neh roje hun kilama dibêjin û dileyîzin, êdî hun herin bi dilê xwe îstirhet bikin. Ez jî bigihêjim miradê xwe.
Xêlîvan, sazbend û lîstikvanan bi gotinên lawê mîr re berê xwe dan konên xwe. Lawê mîr jî jibo ku here ba Xecê li benda amadekirin û şevê ma.
Pîrê bi gavê lez vegerîya konê xwe ba Sîyabend û got:
- Bila xem ddi dilê te da nemîne. Cavê Xecê li rêya teye. Li cîhê te got li benda teye.
-26-
Xecê boxçik a xwe amadekir û li benda Sîyabend ma. Di derengîya şevê de jibo Sîyabend cilê bukanîyê li xwe kir. Pişt re çavê wê li rê, dilê wê li ser êgir sekinî. Sîyabend di seeta gotibu hate. hevdu dîtin. Sîyabend bi nava Xecê yî zirav girt û li hespa xwe siwarkir. Pîrê ji Sîyabend ra got:
- lawo ji mêrê min hew yadîgar ev tîr û kevan a zîv maye, bigre û hew di roja ku tu ket tengayîyê li himber dûjminê xwe bikarbîne.
- Spas dikim dayê. Ez vê qencîya te tû car ji bîr nakim.
Xatir ji pîrê xwestin û ketin rê.
heyva zer, stêrkên asîman, hemu yan bi hêzên xwe tarî belav dikir. Ji evînekê re rê ronahî dikirin. Hespa Sîyabend a bi ba re ketibu pêşbazîyê ew gîhandi serê çîyayê sîpan. Sîyabend û xecê ji hespê peyabûn û li ser kanîyê konê xwe vegirtin. Dilê wan bi agirê evînê kelîya. bûn yek dil û yek beden.
-27-
Lawê mîr lê hayl bu ku xecê revîyaye. Def lêxistin da. Ji mêvanên dawetê hezar siwarî civîyan ser hev. Hespên xwe ajotin di tarîyê de. Bi berbanga rojê re, bi sîyên xweyî reş dora herdu evîndara girtin. Bi denga re xecê şîyar bu. Heft birayê xweyî serê wan jê bibu û qetranreş bi bîr anî. Pêşerojan xwe fikirî. Bi îskînî ya xecê re sîyabend jî şîyar bu. Xecê:
- Çar alîyên me dorpêç kirine sîyabend, armanca wan te bikûjin û min jî bibin. Sîyabend:
- Belav bike kedera di dilê xwe de.
Navtenga hespa xwe şidand, reahişte simê hêştir û xencera xwe. Mîna ava ji bendava xwe vala bibe, xwe ji çîya berda. Mîna ku bikeve nava refên tivîlka, nokî nava siwarê lawê mîr bu. sîyaben bi hêza erd û asîmana simek bi tenîşte lawê mîr danî. Lawê mîe derbek mirinê xwar û ji ser hespa xwe kete xwarê. Hespa wî ya vala paşde vegerîya û kete rê.
Sîyabend bi wê hêza şer domand. Hemu hespan bera du hespa lawê mîr dan û bê siwarî vegerîyan şikakê. Sîyabend piştî ku ji şer encam sitend vegerîya ba xecê. Ji hespa xwe peya bu û hezkirîya xwe da ser dilê xwe. Xecê:
- Ez bi qurbana tebim sîyabend, min mêrxasekî mîna te qet nedîtibu. Te heyfa birayê xwe qetranreş girt. Lê belê heyfa heft birayê min ma. Rabe here konê mîrê şikakê û koka wî ji ser ruyê erdê rake û heyfa heft birayê min hilîne.
Sîyabend li hespa xwe siwarbu û mîna ba ajote nava erdê mîrê şikakê. Xwesteka xecê bi cîh anî û qet nesekinî, dîsa bi lez vegerîya ba xecê û got:
- êdî bila dilê te rehet be, xwestinîya te hate cî.
Bi nava xecê yî zirav girt û wê şevê mîna avê zelal tevlihev bûn
-28-
Rojekê li cîhekî serê çîyayê sîpan ê herî bilind xecê runiştibu, sîyabend jî serê xwe danîbu ser conga wê û bi hevra diaxifîn. Sîyabend demekê kete xewê. Di wê navberê donzdeh gakovî xwe ji serê çîya berdan û li ser şênahîyê belavbûn. yek mê yên din jînêr bûn. Ji wan gakovîyên nêr yek, biçuk û hinekî jî qelew bu. Qilocê wî donzdeh şax bu. Wan gakovîyên din bi qilocên xwe li wî dixistin û nedixwestin nêzî gakovîya mê bibe.
Xecê xwe bi xwe digot:
- Ev gakovîya mîna sîyabend ê min tîra di kevana zîv de rakşîyayî ye.
Sîyabend ji bayê felekê bêxeber, hîn di xewdebu. Gakovîya mê hat ser kanîyê û ji wê ava sar vexwar. Xecê li gakovîyê nêrî û dît kû gakovîyê qiloçê wî donzdeh şah gakovîya mê diparêze. Di hişê wê da birayên wê û tiştên lawê mîr kiribu derbasbu. Ji xemgînî ya birayên xwe hêstir ji çavên wê dibarîya û diniqûtî ser serê sîyabend. Sîyabend ji xewê şîyar bu û xecê ya digirîya ra got:
- Keçelbûna min tû xemgîn kirîye ne? jiber kû te ji min hezkirîye tû poşman buye.
- Ez bi qûrbana serê te yî keçelbim. Dilê min ê teye sîyabend. Sedema girîyê min ne keçelbûna teyî. Min donzdeh gakovî dît, xwe ji çîya berdan. Yek ji wan mê yanzde heb jî nêr bu. Ji gakovî yên nêr yek qiloçê wî donzdeh şax bu. Kin bu lê belê yê herî xûrt bu. Gakovîyên din nedihiştin ew nêzî gakovîya mê bibe. Min ji xwe bi xwe got: Mîna sîyabend ê minî silîvî ye. Pişt re birayên min hat bîra min. Ji boyê wê ez xemgîn bum û girîyam.
- Xecê, ew gakovîyê nêr bi kûde here jî êdî nikare ji destên min xilas bibe. Dilê wî ezê bînim ser sifreya te.
Pişt re xwe amadekir, mertal, tîra zîv û kevanê xwe rahiştê û kete rê. Li serê kanîya û li mêrga yek bi yek gerîya û li rastekê gakovî dît. Gakovîyê qiloçê wî donzdeh şax, ji tiştên ewê biba bêxeber, li dora gakovîya mê digerîya û nedihişte gakovîyên din nêzî wê bibe.
Sîyabend bi bêdengî nêzî neçira xwe dibu. Tîr a xweyî zîv xiste kevanê û bi hemu hêza xwe vezeland û berda. Tîr di kêleka gakovî ya cepê ketê û di ya rastê de derket. Gakovî kilbu û kete xwarê. Sîyabend bi kêfxweşî, lezand û gîhaşt cem gakovîya li erdê diperpitî. Rahişte tîra xwe û ji laşê gakovî kişand. Xencera xwe derxist û bi lingekî xwe pêl li histuyê gakovî kir û xencera xwe li situyêvî xist. Gakovîya berxwe dida, xwe bi derbekê ra wisa dêrand kû, bi hêza xwe sîyabend ji çîyayê sîpan gindirand kendalkî û sîyabend li ser şaxê dare ke benîştokê ket. Şaxê darê di pişta wî da ketê di sînga wî da derket. Sîyabend wisa bi şax ve aliqî ma. û bi nalîn got:
- Hêêê felek! tû îro bi min re pir xayîne.
-29-
Çavê xecê li rêya sîyabendd bu. Li deridora xwe û li dura mêze dikir, lê belê tû kes xwîya nedikir. Kete rê û li sîyabend gerîya. Piştî demekê gakovîyê qiloçê wî donzdeh şax li erdê dirêj kirî dît. Lê sîyabend li wir tûnebu. Dema kû hate serikê zinarê, ji binê kendalê dengê nalînî yê hatê. Li jêr mêze kir kû sîyabend bi şaxê darek benîştokê ve aliqî maye. Wê demê dilê wê mîna robaran herikî û bang li sîyabend kir:
Hêêê sîyabend!
Sibate, sibata xweş
Berf dibare
Bi ser mede
Tû li jor mêze dike zinarek
Li binîya kêleka rê
Çemê Murad û Ferat
Cîh ji min re veke
Ez têm ba te sîyabend
Sîyabend:
Bisekine mal şewityê
Bi lez here
Kindirê heft gûnda bîne
Bi hevra girêde
û heft gûlîk ê keça bi serxe
Xilas bike sîyabend ê xweyî silîvî
Ji şaxê vê dara benîştokê
Di dilê xecê da agirekî hêvîyê dîsa gur bu. Bu weke ba û revîya. Kindirê heft gûnda bi cîwanên gûnd re anî û hat. Kindir bi hevra girêdan û bi alîkarîya cîwanan bera kendalê da. Çer kirin çilo kirin bi serneketin. Serikê kindirê nedigîhaşte sîyabend. Cîwanan şîret li xecê kirin:
- Çara sîyabend tûne. Xilasnabe. Li me gohdar bike hêvîya xwe ji sîyabend bike.
Lê bi van gotinan nikarîbûn xecê ji fikra wê vegerandina. vegerîyan gûndê xwe bi xemgînî û bê çare. Xecê hestê kû di dilê wê da derbasdibu got:
Hêêê sîyabend ê minî ronî
Çilo kêmîşî te kir û li texist
Gakovî yê qiloçê wî donzdeh şax
Tû ji sîpanê
Avîte ser şaxê dara benîştokê
Çilo destê evîna me ji hev qetan di
Sîyabend:
Xecê ya min
Gakovîyê bi qiloçê xwe li min xist
û ez xistim ser şaxê dara benîştokê
Çilo gakovîyê ji hev hezdikirin
Min ji hev qetan de
Wî jî em ji hev qetan de
Xecê:
Axxx gakovîyê pişt kesk
Te sîyabend ê min xapand
Li pey xwe gerand
û li ser şaxê dara benîştokê xist
Te destê evînekê ji hev qetande
Axxx gakovîyê.
Sîyabend:
Xecê ya min bilezîne, navtenga hespa min bijdîne lê siwarbe û berê wê bide Elcewazê. Bikeve nava mirova, çavê xwe li nav xorta bigerîne. Ji xwera xortekî ji min mêrxastir bibîne. Eger rojekê lawekî we çê bibe navê wî qetranreş dînin. Wî şîr bide û di derguşêde bihejîne. Gava te lorîk jêre got çîroka sîyabend ê xwe jî bêje. Ez ketime bextê te xecê xwe bernede, dinya ronahîye, gîyan şêrîne.
Xecê hestê xwe bi kilamekê jêre got:
Axxx sîyabend ê minî ronî
Ez navtenga hespê najidînim
Ez kincê xweşik li xwe nakim
û naxemlînim
Ji hespa tera nabim siwarî û najom
Ez nagihêjim bajarê elcewazê
Li nav xortan çavê xwe nagerînim
Li ser te ez dil nadim tû kesî
Hêêê Sîyabend
Ez xecê me xecê ya dîn
Vaye ez simala xwe ji berîya xwe derdixim
û li çavê xweyî reş û xweşik girê didim
Ez xwe davîjim û têm ba te
Xecê simala xwe ji berîya xwe derxist, çavê xwe girêda û xwe ji çîyayê sîpan de avît û çu li ser dara benîştokê ket. Ji giranîya sîyabend û xecê dar ji rehê xwe qetya û tevî her dû ya kete jêr. Sîyabend bi ketina darê re canda. Lê xecê hîn saxbu. . .
-30-
Tê gotin kû karwanek hêdî hêdî dihate. Rêberê karwan Sîyabend û xecê li erdê dîti. Xecê bang li karwancîya kir û tiştên buyê ji wan ra vegot:
- Bîskek din ezê jî bimirim. Xwestinîyek min ji we heye. Min û sîyabend li kêleka hev, li serê vê kanîyê veşêrin. Li ser kevirê gora me, navê me binivîsînin. Navê min keça resul Xecê, navê wî jî Sîyabend ê silîvî ye. Pişt re taseke qulpa wê zincîr kirî bînin bi kevirê gorame girêdin û tasê dînin ser kanîyê. Kî were bila him ji tasê avê vexûn, him jî tasek av bila li darê kin.
Xecê piştî gotinê xwe qedand canda. Karwancîya gotinên xecê hemu bi cîh anîn.
Her sal dû gûlên sor li ser gora sîyabend û xecê aj dide. Dixwazin bigihêjin hev. Lê belê di navbera her dû gûlan de bizî yek bi şax jî mezin dibe û nahêle her dû gûl bigihije hev. Li gor gotina ew bizîya qiloçê gakovîye.

WhatsApp ile Paylaş

Twitter ile Paylaş

Facebook'ta Paylaş

Albüm | Atasözleri | Biyografi | Erkek İsim Anlamları | Frekans | Galeri | Hazır Mesajlar | Hikaye | İlahi Sözleri | İsim | İsim Telaffuzları | İslam | Kız İsim Anlamları | Kürt Dili | Kürtçe Beddualar | Kürtçe Dualar | Masal & Hikaye | Nasıl Denir? | Nedir? | Radyo | Sanatçılar | Şarkı Sözleri | Şiir | Sözlük | Ünlü Sözleri | Video |

Gizlilik Politikası İletişim Kullanım Şartları Reklam

Almanya'da Doktorluk | Firma Diyarbakır | Kürtçe Çeviri | Kürtçe Frekans | Kürtçe Sözlük | Radyo |

Kürtçe Bilgi
Kürtçe Bilgi, Kürtçe alanında farklı kategorilerde içerik sağlayan geniş kapsamlı bir portaldır.
Sözlük, Şarkı sözleri, Biyografi, Edebiyat, Hazır mesajlar, Masal, Hikaye, Şiir, Radyo ve daha fazlası için Kürtçe Bilgi...

© KurtceBilgi.Com. Bu sayfada yer alan bilgilerin her hakkı, aksi ayrıca belirtilmediği sürece KurtceBilgi .Com'a aittir. Site içerisinde yer alan veriler, kâr amacı gütmedikçe her türlü sosyal paylaşım platformlarında ve uygulamalarında paylaşılabilir. Ancak başka bir sitede paylaşılamaz.Sitemiz hiç bir şekilde kâr amacı gütmemektedir ve sitemizde yer alan tüm materyaller yalnızca bilgilendirme ve eğitim amacıyla sunulmaktadır.

Sitemizden en iyi şekilde faydalanabilmeniz için çerezler kullanılmaktadır. Bu siteye giriş yaparak çerez kullanımını gizlilik politikamız çerçevesinde, kabul etmiş sayılıyorsunuz.